جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از برنامه های اساسی زندگی هر انسان، دور کردن آسیب های احتمالی از خود می‌باشد.در صورتی که آن احتمال ، خوف آور باشد، دور کردن آن لازم و در غیر این صورت پسندیده می‌باشد.این عمل در اصطلاح احتیاط نامیده می‌شود.در این تحقیق تلاش می‌شود اهمیت احتیاط (در هر چیزی) از منظر علم اخلاق با تأکید بر آموزه های اسلامی روشن گردد.در این تحقیق نخست تعریفی از اخلاق و احتیاط، و ناسانی اخلاق وعلم اخلاق اثبات می شود. زیرا اخلاق، ملکات پایدار درونی است ولی آنچه در علم اخلاق بحث می شود اعم از ملکه وحال –فضیلت ورذیلت-بینش وگرایش-صفات ورفتار می باشد.ضمنا احتیاط ،عمل به روشی که انسان را به بهترین وجه به سعادت می رساند، دانسته شده است. و بین معنای لغوی واصطلاحی وروایی آن همسانی اثبات شده است.بنابراین طبق تعریف احتیاط یکی از یافته ها در این تحقیق این است که احتیاط، دارای حسن مطلق است و همچنین این نکته که احتیاط در موارد خوف نوعی عقلایی، شرط لازم برای سلوک اخلاقیِ اکثر انسان‌ها می‌باشد. بخاطر اینکه اکثریت انسانها در آن حد از قدرت ایمان واراده نیستند که در صورت عدم پرهیز از موارد خوف آور انحراف، سالم بمانند.و همچنین این که شرایط فردی و اجتماعی هر شخص تأثیر قابل توجهی البته در حد اقتضاء در جهت گرایش به احتیاط یا ضد آن در انسان دارد و جزء اخیر علت تامه، اراده انسان است. ضمنا این تحقیق اثبات می کند که ملاک احتیاط لزومی خوف نوعی عقلایی بوده وملاک احتیاط استحبابی، احتمال کمتر از خوف می باشد. وبا این بیان از مبنای شیخ انصاری فاصله می گیرد.

سیره پیامبر اکرم (ص) همواره مورد مطالعه و تحقیق مستشرقان بوده است. آنان تقریبا در تمام ابعاد و زوایای زندگی پیامبر کتاب نوشته اند، به طوری که سیره پژوهی آنان به ویژه در قرون اخیر بسیار شگفت انگیز است.مطالعه مدخل «سیره و قرآن» نشان می دهد که مهمترین موضوعاتی که ذهن مستشرقان را به خود مشغول نموده عبارتند از: مصدر و منشاء سیرع، تاریخ نگاری سیره و قرآن، ارتباط سیره و زندگی پیامبر با قرآن و ایجاد شبهه در آن و ... هستند.بررسی تحقیقات آنان، مبین این واقعیت است که ریشه اصلی شبهات آنان به انکار وحیانی بودن قرآن و اقتباس سیره پیامبر از تورات و انجیل باز می گردد، به گون های که این موضوع یکی از پیش فرض های عمومی مستشرقان است. عوامل دیگری همچون ضعیف و بی اعتبار بودن منابعی که آنان در سیره پژوهی به آن تمسک جسته اند، عدم دسترسی و مراجعه آنان و یا عدم آشنایی با منابع اصیل اسلامی، ماهیت فهم و نگرش آنان به قرآن، روحیه غرض ورزی و تعصب نشات گرفته از پیشینه های کلیسایی سبب شده که پژوهش های آنان به نتیجه نرسد و دچار لغزش نسبت به قرآن و سیرهشود. این می طلبد که تلاشی جامع جهت بررسی و نقد علمی مطالب خاورشناسان صورت بگیرد و تصویری صحیح از قرآن و سیره بوسیله عالمان مسلمان ارائه شود.

دستیابی به شرح زندگانی واقعی پیامبر(ص ) از آن نظر که به عنوان منبع تشریع اسلامی و بهترین الگو برای مسلمانان به حساب می‌آید، از ضرورتهای تاریخ اسلام است ، بخشی از زندگانی آن حضرت را دوران قبل از بعثت تشکیل می‌دهد، تلاش این رساله برای پاسخ به این سوال است که زندگی قبل از بعثت را چه روایاتی تشکیل می‌دهند و این روایات از کجا آمده‌اند؟

غرور از نظر فیلسوفان اسلامی، اغلب به عنوان رذیلت اخلاقی و گناه دینی محسوب می‌شود. فیلسوفان اسلامی، معمولاً غرور را به معنای آرامش نفس به آنچه موافق هوی و هوس باشد بیان کرده‌اند، اما برخی از آن‌ها مانند ابن مسکویه غرور را در معنای مثبت «کبَر نفس» بیان کرده‌اند. فیلسوفان غربی نیز به تبع دیدگاه اخلاقی یا دینی خود، تعریفی مشابه از غرور منفی دارند و آن را به لحاظ اخلاقی قابل تقبیح دانسته و به لحاظ دینی، گناه تلقی می‌کنند. با این‌حال، از نظر آن‌ها غرور در معنای مثبت و به عنوان فضیلت نیز به‌کار رفته است. به عنوان مثال ارسطو در اخلاق نیکوماخوس غرور را «زینت فضائل» معرفی کرده است، بطوری‌که بدون آن، انسان هیچ انگیزه‌ای برای زندگی ارزشمند ندارد. بررسی معانی مختلف غرور با توجه به عملکردهای متنوع آن، تصمیم درباره‌ی حکم اخلاقی آن را تا حدی با دشواری مواجه می‌کند.

استیس در جایگاه یک فیلسوف تحلیل زبانی، دین را همسان با عرفان دانسته و گزاره‌های دینی را در قالب زبان بشری و عقل مفهوم‌ساز، غیر قابل بیان و توصیف‌ناپذیر می‌داند. وی هستی را دارای دو ساحت طولیِ زمانی و لازمانی می‌داند که هر مرتبه دارای زبان خاص خویش است. عالم زمانی را قلمروی عقل مفهوم‌سازِ متناهی می‌داند، اما دین را متعلق به مرتبه لازمانی دانسته که صرفاً با شهود قابل ادراک می‌باشد. از منظر استیس، زبان دینی، نمادین است. قضایای نمادین برای گزارش واقعیت نمی‌باشند، بلکه کارکرد آن‌ها که برانگیختن عواطف و باورهای دینی در مخاطبان و انگیزش تجربه دینی است، حائز اهمیت می‌باشد. فخررازی دین را مجموعه‌ای از باورهای کلامی، اخلاقی و دستورات الهی دانسته و رویکرد وی به زبان دینی را می‌توان دارای دو بخش اساسی دانست، زیرا دیدگاه وی در زمینه اثبات و شناخت ذات خداوند و معناشناسی برخی از اسماء، اوصاف و افعال الهی بر روش سلبی اتکا دارد. در حیطه معناشناسی برخی اسماء و اوصاف الهی از قبیل: اسم جلاله الله، اسماء مضمر، اسم قدوس، رویت خداوند، سمع و بصر و برخی از افعال الهی، بر روش عرفانی و شیوه قرآن تأکید نموده و از بیان‌ناپذیری این اوصاف سخن می‌گوید. رازی در حوز? معناشناسی اوصاف کمالی مشترک میان واجب تعالی و موجودات ممکن (وجود، علم، قدرت، حکمت و حیات)، با استفاده از ادله فلاسفه بر اشتراک‌ معنوی (به نحو متواطی) مفاهیم مشترک میان ذات حق و مخلوقات تأکید نموده، اما در نهایت صراط مستقیم را در جمع میان تشبیه و تنزیه می‌‌‌‌داند. برخی از مهم‌ترین موارد اشتراک واقعی رویکرد آن‌ها، همانا تأکید بر روش عرفانی و شهودی در مسأله زبان دینی و رویکرد سلبی آن‌ها به زبان دینی و ورای عقل و نطق دانستن پاره‌ای از باورهای دینی است. اما نگاه متفاوت آن دو به دین و برداشت ویژه هر کدام از ایمان دینی، داشتن رویکرد کارکردگرایانه به زبان دینی در باور استیس و حقیقی دانستن آن در نظام فکری رازی و رویکرد ایمان‌گرایانه متفاوت آن‌ها به زبان دینی از وجوه اساسی افتراق دیدگاه آن‌ها می‌باشد.کلیدواژه‌ها: دین، عرفان، زبان دینی، زبان نمادین، اوصاف الهی، کارکردگرایی، استیس، فخررازی.

چکیدهساز و کار گفتاری قرآن کریم و دلالت‌های زبانی آن به ویژه در حوزه داستان‌های قرآنی، همواره از بحث‌های پرجاذبه و چالش برانگیز در میان مفسّران و محققان بوده است که برای شناخت مفاهیم این داستان‌ها، قبل از هرگونه اظهار نظری پیرامون آن‌ها، لازم است علاوه بر تشخیص درست دلالت‌های زبانی، به چهار سوال بسیار مهم و ضروری، بر اساس اصول و مبانی قرآنی، پاسخ علمی و مستدل داده شود: اولاً، آیا این داستان‌ها، حقایق تاریخی هستند یا حقایق ادبی و یا ترکیبی از هر دو؟ ثانیاً، آیا می‌توان با اظهارات غیر قرآنی، یک داستان به ظاهر ناقص را تکمیل کرد یا کسی حق اظهار نظر در این حوزه را ندارد؟ ثالثاً، آیا قطعه‌های پراکنده‌ی یک داستان در سوره‌های متعدد، پرده‌های جداگانه از یک داستان طولانی هستند یا بیان تکراری تنها یک حادثه، با شیوه‌های مختلف؟ رابعاً، آیا زبان داستان‌ها تنها زبان توصیفی برای بیان حوادث تاریخی است یا نظرات علمی قرآن نیز در این قالب و با زبان علمی بیان شده‌اند؟ عدم آشنایی کامل با زبان وحی و با ساختار این داستان‌ها و گاهی مقایسه زبان قرآن با نظریه‌های زبان دینی رایج در جهان غرب، باعث گردیده گروهی این حقایق تاریخی را همانند حقایق ادبی و غیر واقعی تلقّی کنند. در حالی که در چندین آیه، از جمله پس از داستان نوح(ع) که می-فرماید: تِلْکَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیْبِ نُوحیها إِلَیْکَ ما کُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُکَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَهَ لِلْمُتَّقینَ (هود 49), با مخاطب قرار دادن شخص پیامبر(ص)، به این نکته تأکید می‌شود حتی ایشان نیز قبل از نزول وحی، هیچ‌گونه اطلاعی از این خبرهای غیبی نداشته‌اند. لذا در این پژوهش, پس از تحلیل مختصری از زبان وحی، و اثبات این موضوع که نظریه‌های مطرح در زبان دینی جدید غرب، هرگز با زبان قرآنِ مصون مانده از هر گونه تحریف، قابل انطباق نمی-باشند، آیات مربوط به تعدادی از این داستان‌ها جمع‌آوری، و به پرده‌های مختلف تقسیم و با همدیگر مقایسه، و ضمن دقت در جملات غیر مشترک، شیوه‌ی بیانشان بررسی می‌گردد، تا به این پرسش‌ها پاسخ علمی و منطقی داده شود. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد: اولاً تمامی این داستان‌ها حقیقتاً در عالم خارج رخ داده‌اند، چه به صورت یک حادثه‌ی تاریخی و چه به صورت یک حقیقت علمی، که در آن، مراحل ایجاد یک پدیده بیان می‌گردد. زیرا ویژگی اصلی این خبرها، همین واقعی بودن آن‌هاست، در غیر این صورت هر کتاب تاریخ و هر افسانه و اسطوره-ای را می‌توان خبر غیبی نامید. ثانیاً این مجموعه‌ها، در نهایت اختصار و بدون کوچک‌ترین خللی در معنا بیان شده‌اند، پس نباید با اظهارات احتمالی که با اعجاز بلاغی قرآن هیچ تناسبی نداشته و به مفهوم اخلال در معناست، در قطعیت آن‌ها شک و تردید ایجاد کرد. ثالثاً هیچ یک از قطعه‌های پراکنده‌ی یک داستان در سوره‌های متعدد، تکراری نبوده و نظریه‌ی قائل به تکرار، با توجیه موارد غیر مشترک در این مجموعه‌ها که غالباً خالی از اشکال هم نیستند، موجب گردیده تعداد زیادی از این اپیزود‌ها(پرده‌ها)، حذف و در نتیجه تصویر ناقصی از یک داستان ارائه گردد. رابعاً دیدگاه قرآن کریم پیرامون کیفیت آفرینش اولین انسان، در قالب داستان آدم و عیسی(علیهما السلام)، و با زبان علمی بیان شده و اما دیدگاه تاریخی‌نگر، تاکنون قادر به کشف این حقایق علمی از این مجموعه‌های داستان‌گونه نبوده است. بنا بر این داستان‌های قرآن کریم در این پایان نامه با رویکردی کاملاً متفاوت از دیگران و با تکیه بر این چهار اصل اساسی، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند و چون تمامی اختلافات، ناشی از نوع دیدگاه مفسران محترم به این اصول بوده، امید است با اصلاح این دیدگاه‌ها، این اختلافات نیز برطرف گشته و به یک مفهوم ثابتی دست یافت (إن شاء الله). پژوهش حاضر با تکیه بر شیوه تحلیلی- توصیفی به نگارش در آمده است.کلمات کلیدی: آدم(ع)، اپیزود، تکرار، حقیقت و مجاز، خلقت انسان، داستان قرآنی، زبان وحی، عیسی(ع).

مسئله کنترل جمعیت دارای ابعاد بسیار گسترده و گوناگونی است، و ما در این پایان‌نامه سعی نموده ایم ابتدا کلیات نظر اندیشمندان مختلف را بیان نموده، و در پایان هر بخش به نقد و بررسی آرای ایشان در آن مبحث بپردازیم. لازم به ذکر است که برخلاف آراء مخالفان افزایش جمعیت، آراء موافقان بسط و گسترش چندانی در جامعه نداشته است، در حالی که ما در تحقیقاتی که داشتیم به صحت نظریه لزوم افزایش جمعیت رسیدیم. بنابرین ما در قسم نظریات مخالفین با حذف موارد تکراری کلیات نظریات ایشان را مطرح نمودیم، به نحوی که تقریباً تمام مسائل کسانی که در این وادی نظری داده اند در این پایان نامه گنجانده شده است،و در مقابل در تأیید نظریه لزوم افزایش جمعیت به نحو تقریباً مبسوطی سعی نمودیم شبهات مخالفان را پاسخ دهیم تا این پایان نامه کاری جدید و جزو معدود تحقیقات جامع در تأیید نظریه دینی لزوم تکاثر و تناسل باشد.به بیانی دقیق تر از آنجا که نظریه دین در مورد لزوم افزایش جمعیت امری بدیهی و غیر قابل انکار است و امکان تغییر در احکام الهی دین وجود ندارد، مخالفین به جهت یافتن مفر و عدم مقابله صریح با دین به دنبال تغییر موضوعات رفتند تا از این طریق حکم را تغییر دهند، به عنوان مثال افزایش جمعیت را مساوق و هم معنا با گسترش فقر، افزایش جرم و جنایت، افزایش بیکاری و غیره قرار دادند، و آنگاه حکم موارد مذکور را بر آن بار کردند. این تحقیق ارتباط بین موارد فوق الذکر و مانند آنها را با مسئله افزایش جمعیت، اولاً از طریق علم تجربی و ثانیاً از طریق علم دینی در منابع قرآن و سنت رد نموده و لذا تبدل موضوع را انکار می نماید. در بخشی دیگر اصل نظریه دین را در منابع دینی بررسی می نماید. و بخشی نیز به روش های ضد بارداری و احکام شرعی آنها اختصاص یافته است.

موضوع این پایان‌نامه "علل تجدید نبوتها و مسئله خاتمیت " می‌باشد که ابتدا جهت آشنایی با بحث و ارائه کلیات در فصل اول، چهار بحث مجزی ارائه شده است : -1 بحث مفهومی از واژه‌های "نبی" و "خاتم" -2 بیان اهداف انبیاء از زبان قرآن و از دیدگاه اندیشمندان مسلمان -3 تفاوت پیامبران تشریعی و تبلیغی و تعداد انبیاء و پیامبران اولوالعزم -4 بیان دیدگاه و نظرات در مورد نسخ در شرایع و امکان و وقوع نسخ در شرایع. در فصل دوم اصل موضوع که به دو بخش تقسیم شده است یعنی "علل تجدید نبوتها" و "مسئله خاتمیت " هر کدام به طور مجزی، از دیدگاه نقلی، یعنی از زبان قرآن و روایات بررسی شده است و علل تجدید نبوتها بیان شده و خاتمیت حضرت محمد (ص) اثبات شده است . فصل سوم ابتدا علل تجدید نبوتها از دیدگاه اندیشمندان مسلمان ارائه گردیده است و پس از آن مبحث "خاتمیت " با تحلیل به دو سوال: -1 علل عدم تجدید نبوتها؟ -2 علت شایستگی دین اسلام در باقی بودن در جایگاه خود و جاویدان ماندن آن، تفصیل بیشتری پیدا کرده است . که در این راستا استاد شهید مرتضی مطهری به تفصیل ارائه گردیده است و پس از آن دو نظر مشهور در این مورد بیان و تحلیل و نقد گردیده است تا به طور کلی توانسته باشیم یکی از مهمترین و سوال‌خیزترین مباحث دینی را در حد بضاعت مزجاه خود تبیین کرده باشیم.

بررسی مقایسه‌ای دوران حاکمیت پیامبر اسلام‌(ص) و سه خلیفه نخستین (ابو بکر، عمر و عثمان) به ویژه در حوزه سیاسی و اقتصادی و نشان دادن شباهت‌ها و تفاوت‌ها در روش و منش شخصی و حکومتی این سه خلیفه با پیامبر اسلام(ص)، می تواندشناخت جامعی از سال‌های آغازین حیات اسلام به ویژه در دو حوزه فوق الذکر به دست دهدونشان می‌دهد عوامل مذکور تا چه حد در زاویه گرفتن یا پای بندی خلفا به سیره و روش آورنده این دین الهی نقش داشته است.ضمن اینکه روشن می سازد موضوع مذکور منشاٌ چه حوادث و اتفاقاتی در سال‌های بعد شده و در نهایت جامعه اسلامی آن روزگار بر اثر اتخاذ سیاست‌های سیاسی، اقتصادی و عملکرد‌حاکمان، دست خوش چه نوع تحولاتی شده است

ادیان آسمانی به ویژه اسلام برای تربیت انسانها آمده اند. برخلاف آنچه برخی تصور می کنند که تربیت انسان بخشی از دین اسلام را تشکیل می دهداینگونه نیست بلکه می توان گفت تمامی دین را شامل می شود با مراجعه به منابع معتبر دین که مجموعه ای از کتاب و سنت می باشد به این حقیقت خواهیم رسید که اسلام دارای نظام تربیتی می باشد.نهج البلاغه بدون تردید یکی از منابع ارزشمند و معتبر دینی ماست که بیان کننده حقایق فراوانی از قرآن و سنت می باشد. در این پژوهش با بررسی نامه 31نهج البلاغه برخی شاخصه های نظام تربیتی اسلام در چندین بخش استخراج و معرفی شده که خود نشان از توجه ویژه اهل بیت به خصوص حضرت امیر (ع) به امر مهم تربیت می باشد.هدف اصلی: استخراج شاخصه های نظام تربیتی اسلام، معرفی نظام یاد شده و ارائه ی برخی راهبردها و راهکارهای عملی در این زمینه می باشد. روش اجرا: در مراحل آماده سازی و ساماندهی این نوشتار نامه یاد شده در راستای اهداف، سوالات و فرضیات این تحقیق بخش بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج: حاصل این پژوهش طی 27 بخش و در ذیل هر بخش مواردی از شاخصه های نظام تربیتی اسلام – متناسب با محتوای بخش – ارائه گردیده است. عناوین برخی از بخش ها عبارتند از: خدامحوری ، اطاعت و بندگی او، واقع نگری درباره دنیا و آخرت، تقوا و پروای الهی، تفقه در دین و حق جویی، اغتنام فرصت ها در تربیت، توجه به دانش های وحیانی، ترجیح دادن دیگران بر خود، توجه به آفت عقل، دگرخواهی.